很高兴认识你

 

          Vanda Miss Joaquim กล้วยไม้สายพันธุ์ลูกผสมสกุล Vanda ที่รู้จักกันเป็นอย่างดีในฐานะดอกไม้สัญลักษณ์ประจำชาติของประเทศสิงคโปร์ หรือสาธารณรัฐสิงคโปร์ (The Republic of Singapore)นับตั้งแต่วันที่ 15 เมษายน ปี ค.ศ. 1981 ซึ่งน่าเชื่อได้ว่าน่าจะมีเฉพาะประเทศสิงคโปร์เพียงชาติเดียวเท่านั้นที่เลือกดอกไม้สายพันธุ์ลูกผสมเป็นดอกไม้ประจำชาติ เพื่อเป็นตัวแทนของความเป็นเอกลักษณ์และวัฒนธรรมแบบผสมผสานของประเทศสิงคโปร์ ซึ่งในที่ประชุมวันดังกล่าวอันประกอบด้วยบุคคลและองค์กร ทั้งทางภาครัฐและศาสนา ได้แก่ รัฐมนตรีว่าการกระทรวงวัฒนธรรม Parks and Recreation Department, Singapore Tourist Promotion Board, Singapore Institute of Standards and Industrial Research และสมาคมกล้วยไม้ของภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยได้เลือกจากในบรรดาดอกไม้จำนวนถึง 40 ชนิด ซึ่งในจำนวนดังกล่าวเป็นดอกกล้วยไม้มากถึง 30 ชนิด และในจำนวนที่หลากหลายสายพันธุ์ของกล้วยไม้ Vanda Miss Joaquim นั้น สายพันธุ์ที่ถูกเลือกให้เป็นดอกไม้สัญลักษณ์ประจำชาติของประเทศสิงคโปร์ได้แก่ สายพันธุ์ที่มีชื่อว่า ‘Agnes’ ซึ่งเป็นสายพันธุ์ของลูกผสมของดอกกล้วยไม้ที่มีคุณสมบัติที่เป็นเอกลักษณ์ คือ มีความแข็งแรง คงทนสำหรับสีสันชมพูระเรื่อม่วงแกมขาวที่มีความสวยสดงดงามอย่างมีชีวิตชีวา ดอกทยอยออกและบานตลอดทั้งปี ซึ่งก็เปรียบได้กับความเจริญก้าวหน้าที่ยั่งยืน ยาวนาน เปรียบถึงความมั่นคงของชีวิต และเป็นคุณค่าที่สะท้อนให้เห็นถึงจิตวิญญาณของชาวสิงคโปร์อย่างแท้จริง และชื่อเต็มที่ถูกต้องของดอกกล้วยไม้ที่ได้รับเลือกให้เป็นดอกไม้ประชาติคือ Vanda Miss Joaquim ‘Agnes’

 

          Vanda Miss Joaquim กล้วยไม้สายพันธุ์ลูกผสมระหว่างกล้วยไม้แวนด้าของพม่า Vanda teres (Roxb.) Lindl. และ V. hookeriana Rchb.f. ของมาเลเซีย ซึ่งเป็นที่น่าเสียดายเมื่อกล้วยไม้สายพันธุ์ได้ขึ้นทะเบียนเป็นกล้วยไม้ลูกผสม แต่ไม่มีการบันทึกว่ากล้วยไม้ชนิดใดเป็นชนิดที่ใช้สำหรับผลิตเมล็ด (แม่พันธุ์) และชนิดใดเป็นชนิดที่เป็นผู้ให้ละอองเรณู (พ่อพันธุ์) และนอกจากนี้ Vanda Miss Joaquim เป็นพืชสายพันธุ์ลูกผสมสายพันธุ์แรกที่ได้รับการขึ้นทะเบียนพันธุ์ลูกผสมจากประเทศสิงคโปร์ สำหรับในทางพฤกษศาสตร์กล้วยไม้ทั้งสองชนิดดังกล่าวได้ถูกย้ายมาอยู่ในสกุล Papilionanthe ทำให้ชื่อทั้งสองที่ใช้อยู่เดิมกลายเป็นชื่อพ้อง (synonym) และได้เปลี่ยนชื่อวิทยาศาสตร์เสียใหม่เพื่อให้ถูกต้องเป็น Papilionanthe teres (Roxb.) Schltr. และ P. hookeriana (Rchb.f.) Schltr. โดย ทำให้ชื่อวิทยาศาสตร์ของกล้วยไม้สายพันธุ์ Vanda ‘Miss Joaquim’ เป็น Papilionanthe ‘Miss Joaquim’ แต่ชื่อสามัญโดยทั่วไปก็ยังคงใช้ Vanda Miss Joquim และยังรู้จักในชื่ออื่น ๆ อาทิ Princess Aloha Orchid, Singapore Orchid, Vanda Agnes Joaquim, Wah-Kim orchid และ Zhuojin Wandailan (卓锦万黛兰) ซึ่งเป็นชื่อในภาษาจีนแมนดาริน (Mandarin) หมายถึง “กล้วยไม้แห่งความเป็นเลิศอันเป็นนิรันดร์” (‘orchid of everlasting excellence’) และตัวอย่างการเขียนชื่อวิทยาศาสตร์ของกล้วยไม้ลูกผสมสายพันธุ์ดังกล่าว คือ

 

          Vanda Miss Joaquim ‘Agnes’

          หรือ Papilionanthe Miss Joaquim ‘Agnes’

          หรือ Vanda teres (Roxb.) Lindl. x V. hookeriana Rchb.f. Miss Joaquim ‘Agnes’

          หรือ Papilionanthe teres (Roxb.) Schltr. x P. hookeriana (Rchb.f.) Schltr. Miss Joaquim ‘Agnes’

 

          Vanda                           เป็นชื่อสกุลเดิม

          Papilionanthe                เป็นชื่อสกุลที่ใช้ในปัจจุบัน

          Miss Joaquim                ชื่อลูกผสม (grex name)

          ‘Agnes’                          ชื่อสายพันธุ์ variety name หรือ cultivar name ซึ่งไม่ใช่ variety of species  (var.)

          Vanda Miss Joaquim      ชื่อสามัญ (common name)

 

          Ashkhen Hovakimian หรือ Agnes Joaquim (ค.ศ. 1854-1899) สตรีชาวสิงคโปร์ ผู้ที่สืบเชื้อสายมาจากชาวอาร์มีเนีย (Armenian) Joaquim ได้รับการแต่งตั้ง in the Singapore Women’ s Hall of Fame 2015 Agnes Joaquim ใช้ชื่อของเธอเป็นกล้วยไม้ลูกผสมสายพันธุ์นี้ ซึ่งไม่เพียงแต่ได้รับการยอมรับจากผู้เชี่ยวชาญด้านกล้วยไม้ อย่าง Henry Nicholas Ridley (ค.ศ. 1855–1956) นักพฤกษศาสตร์ นักธรณีวิทยา และนักธรรมชาติวิทยาชาวอังกฤษ เท่านั้น แต่ก็ยังเป็นที่ยอมรับสำหรับผู้ปลูกเลี้ยงกล้วยที่มีอยู่ในขณะนั้น รวมไปถึงวารสารที่เกี่ยวข้องกับกล้วยไม้ อย่าง Orchid Review และ Sander’s Complete List ของกล้วยไม้สายพันธุ์ลูกผสม ซึ่งได้จำแนกความแตกต่างกันระหว่างกล้วยไม้สายพันธุ์ลูกผสมที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ (natural hybrids) และที่เกิดขึ้นโดยมนุษย์ (artificial hybrids) Henry Ridley ผู้อำนวยการสวนพฤกษศาสตร์แห่งสิงคโปร์ (Singapore Botanic Gardens) ในขณะนั้น ได้พิจารณาตรวจสอบ ร่างภาพ พร้อมทั้งเขียนบรรยายลักษณะของกล้วยไม้ Vanda Miss Joaquim และส่งไปตีพิมพ์เพื่อเผยแพร่เป็นครั้งแรกในวารสาร Gardeners' Chronicle ซึ่งเป็นวารสารที่เป็นเรื่องเกี่ยวกับการทำเกษตรในส่วนของคอลัมน์ ‘New or Noteworthy Plant’ เมื่อวันที่ 24 มิถุนายน ปี ค.ศ. 1893 ซึ่งมีเนื้อความที่สำคัญตอนหนึ่งว่า

… 'A few years ago Miss Joaquim, a lady residing in Singapore,

well known for her success as a horticulturist, succeeded in

crossing Vanda hookeriana Rchb. f., and V. teres, two plants

cultivated in almost every garden in Singapore.' …

 

          จากการศึกษาลำดับเบส (DNA sequences) ของยีนที่ได้รับการสืบทอดมาจากสายพันธุ์กล้วยไม้ชนิดที่ใช้เป็นแม่พันธุ์ ดร. Khew จึงทำการทดสอบตัวอย่างสดของกล้วยไม้ Vanda Miss Joaquim และเพื่อเป็นการยืนยันผลของการทดสอบดังกล่าว จึงได้ทำการทดสอบเพื่อนำผลที่ได้มาเทียบเคียงกัน โดยใช้เนื้อเยื่อของตัวอย่างพรรณไม้แห้งจากเดิมที่เก็บในปี ค.ศ. 1893 ซึ่งได้ถูกเก็บรักษาไว้ในหอพรรณไม้ Garden’ herbarium ผลจากการทดสอบที่ได้ตรงกัน และสรุปได้ว่ากล้วยไม้ชนิด Vanda teres (Roxb.) Lindl. เป็นพันธุ์แม่ (pod parent) และอย่างแน่นอนกล้วยไม้ชนิด V. hookeriana Rchb.f. จะต้องเป็นพันธุ์พ่อ (pollen parent) (Feng Zengkun, 2015)

 

ในปี ค.ศ. 1897 กล้วยไม้ลูกผสมสายพันธุ์นี้ถูกนำไปจัดแสดงในทวีปยุโรปเป็นครั้งแรก ในงาน Royal Horticultural Show ณ กรุง London ในประเทศอังกฤษ

ในปี ค.ศ. 1899 ภายในงานการจัดแสดงกล้วยไม้ประจำปีในประเทศสิงคโปร์ กล้วยไม้ลูกผสมสายพันธุ์นี้ได้เป็นที่ประจักษ์ซึ่งความสวยสดงดงามต่อชาวสิงคโปร์
                       และในปีนั้นเองกล้วยไม้ Vanda Miss Joaquim ก็ได้รับรางวัลแรกของสายพันธุ์นี้และเป็นรางวัลที่มีชื่อเสียงสำหรับกล้วยไม้ที่หาได้ยากที่สุด
                       (rarest orchid)

ในปี ค.ศ. 1930 ส่งลังบรรจุกล้วยไม้เป็นจำนวนมากเพื่อการค้าขาย

ในปี ค.ศ. 1938 ส่งลังกล้วยไม้จากสิงคโปร์ไปยัง Amsterdam, Netherland สำหรับถวายสมเด็จพระราชินี Wilhelmina (ค.ศ. 1880–1962) ในโอกาสงานเฉลิมฉลอง
                       การครบรอบ 40 ปีของ (Dutch Queen Wilhelmina’s 40^th Jubilee )

ในปี ค.ศ. 1947 รูปภาพของกล้วยไม้ Vanda Miss Joaquim ถูกเลือกให้เป็นตราสัญลักษณ์ที่เหมาะสมที่สุดสำหรับ Progressive Party ที่พึ่งเริ่มต้น

ในปี ค.ศ. 1957 สมาคมกล้วยไม้ของประเทศมาเลเซีย (Malayan Orchid Society) ได้เลือกให้กล้วยไม้ Vanda Miss Joaquim เป็นตราสัญลักษณ์ของสมาคม

 

          Vanda Miss Joaquim เป็นพืชดอกที่จัดจำแนกอยู่ในวงศ์ ORCHIDACEAE เป็นกล้วยไม้ดิน มีลำต้นตั้งตรงการเจริญเติบโตขึ้นทางยอด ในรูปทรงกระบอก ออกดอกเป็นช่อ ช่อหนึ่ง ๆ อาจจะมีมากถึง 12 ดอก โดยรอบก้านช่อดอก และในเวลา ดอกกล้วยไม้บานแต่ละครั้งจะทยอยบาน ครั้ง 4 ดอก ดอกย่อยมีเส้นผ่านศูนย์กลางกว้างประมาณ 5-6 เซนติเมตรเมื่อดอกบานอย่างเต็มที่ กลีบดอก 2 กลีบด้านข้าง (lateral petal) และกลีบเลี้ยงด้านบน (dorsal sepal) สีดังกุหลาบที่โทนชมพูถึงสีม่วง ในขณะที่กลีบเลี้ยง 2 กลีบด้านข้าง โดยประมาณครึ่งกลีบด้านล่าง (แบ่งตามความยาวกลีบ) เป็นสีม่วงจาง ๆ แผ่นกลีบปากขนาดใหญ่ รูปร่างคล้ายพัด สีดังกุหลาบที่โทนสีชมพูถึงสีม่วง ส่วนกลางกลีบปากเป็นเป็นม่วงเข้ม พร้อมทั้งมีจุดกระเล็ก ๆ สีน้ำตาลแดง กระจายอยู่โดยทั่วบริเวณส่วนกลางกลีบปาก กล้วยไม้นี้จะเริ่มทยอยออกดอกเมื่อลำต้นสูงประมาณ 40-50 เซนติเมตร ซึ่งมีความจำเป็น และต้องหาวัสดุเพื่อช่วยคอยประคองให้ลำต้นตั้งขึ้น

 

การใช้ประโยชน์

          - ปลูกเป็นไม้ดอกไม้ประดับประดับกันอย่างแพร่หลายทั้งในประเทศสิงคโปร์และต่างประเทศ

          - นำดอกมาร้อยเป็นพวงมาลัย ช่อบูเก้ ช่อดอกไม้ และการจัดตกแต่ง

          - เป็นสายพันธุ์กล้วยไม้สำหรับตัดช่อดอก เพื่อการจำหน่าย ครั้งแรกในประเทศสิงคโปร์

          - ในฮาวาย นิยมทำเป็นพวงมาลัยดอกไม้

          - สื่อสัญลักษณ์ Singapore Airlines, The Vanda Miss Joaquim Park, ดวงตราไปรษณียากรหรือแสตมป์ที่จัดพิมพ์ออกมาเนื่องในโอกาสพิเศษ ๆ หลายครั้ง และเงินเหรียญในสกุลเงินดอลล่าสิงคโปร์ เป็นเหรียญราคา 1 cent

 

          หลังจากศตวรรษที่ 20 เชื่อว่าน่าจะมีกล้วยไม้สายพันธุ์ลูกผสมมากกว่า 400 สายพันธุ์ ที่เกิดจาก Vanda Miss Joaquim แม้ว่าจะเป็นกล้วยไม้ลูกผสมที่มีถิ่นกำเนิดในประเทศสิงคโปร์ ปัจจุบันกล้วยไม้ลูกผสมชนิดนี้เป็นที่รู้จักกันไปทั่วทั้งโลก ในสหรัฐอเมริกา โดยเฉพาะอย่างยิ่งในรัฐ Florida ประเทศในภูมิเอเชีย โดยเฉพาะอย่างยิ่งภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ส่วนในประเทศสิงคโปร์สามารถพบเห็นโดยทั่วไป อาทิ National Orchid Garden ที่ตั้งอยู่ในสวนพฤกษศาสตร์ของสิงคโปร์ และที่ Joaquim’s Tombstone ที่ Armenian Church ตามถนน Hill

 

 

“ชมพูระเรื่อนั้น	แวนด้า มิสโจควิม
ดั่งตุ๊กตาเริงร่า	โลดเต้น
งามลูกผสมนานมา	ปรากฏ
กลีบปากชมพูเน้น	เด่นกล้วยไม้งาม”

祝你公路平安

กวีศิลป์ คำวงค์

 

เวปไซต์อ้างอิง (ตุลาคม 2559)

 

Feng Zengkun. 2015. Vanda Miss Joaquim mystery solved, PUBLISHEDJUL 10, 2015, The Straits Times (SGT)
          website : http://www.straitstimes.com/singapore/vanda-miss-joaquim-mystery-solved

Sitragandi Arunasalam, Ong Eng Chuan & Fiona Lim. Vanda Miss Joaquim , in Politics and Government, Singapore infopedia, National Library Singapore.
          Website : http://eresources.nlb.gov.sg/infopedia/articles/SIP_752_2005-01-10.html

http://www.pressreader.com/

http://www.revolvy.com/main/index.php?s=Vanda%20%27Miss%20Joaquim%27&uid=1575

http://www.theflowerexpert.com/content/aboutflowers/national-flowers

https://www.nparks.gov.sg/activities/family-time-with-nature/recommended-activities/vanda-ms-joaquim