ต้นเบาบับ (Adansonia digitata) ที่เราเคยเห็น ต้นไม้ที่สูงใหญ่ มีลำต้นอวบอ้วนเป็นพิเศษคล้ายขวดน้ำ หลายคนจึงมักจะเรียกว่าต้นขวด กิ่งส่วนเหนือลำต้นแตกกิ่งก้านคล้ายต้นไม้ที่กลับหัวมีรากชี้ขึ้นฟ้า ต้นเบาบับนี้มี 6 ชนิดที่เป็นพืชเฉพาะถิ่นของมาดากัสการ์ จาก 10 ชนิดทั่วโลก[1]
เบาบับเป็นพรรณไม้ที่ถูกนำไปใช้ประโยชน์ในหลายๆ ด้าน ภายในลำต้นที่เก็บกักน้ำไว้มากราวหมื่นแกลลอนไว้ใช้ยามฤดูแล้ง และสามารถฟื้นตัวได้ไม่ว่าจะเจอไฟไหม้ หรือความแห้งแล้งหนักหนาเท่าไหร่ เป็นที่มาของเหตุผลที่ว่าทำไมชาวมาดากัสการ์จึงเรียกต้นไม้ในท้องถิ่นพวกเขาชนิดนี้ว่า ‘ต้นไม้แห่งชีวิต’ เรือนยอดของเบาบับเป็นร่มเงาสำหรับผู้คนและสัตว์ป่าได้ดี เปลือกลำต้นใช้มุงหลังคาที่อยู่ ใบใช้ต้มรับประทานคล้ายผักโขม[2] ถึงแม้ต้นเบาบับจะจัดเป็นต้นไม้ที่ใหญ่ที่สุดในโลก อายุยืนได้ราว 800 ปี[2] แต่ด้วยเป็นไม้เนื้ออ่อน ที่ภายในลำต้นเก็บกักน้ำไว้ เมื่อถึงเวลาที่ต้นเบาบับตายลงไป ทั้งต้นจะยุบพังลงแทบไม่เหลืออะไรเลย ซึ่งไม่น่าแปลกใจเลยว่าชาวพื้นเมืองจะเชื่อว่าเป็นต้นไม้วิเศษ
แต่ที่พิเศษไปกว่านั้น ความลับอยู่ที่ผลยาวรีสีน้ำตาลแห้งๆ คล้ายหนูตาย อีกหนึ่งที่มาของชื่อสามัญที่เรียกว่า Dead rat tree ผลภายนอกที่อาจดูไม่สวย แต่ภายในผลอุดมไปด้วยคุณค่าทางอาหาร ทั้งวิตามินซี สารต้านอนุมูลอิสระ เส้นใย และแร่ธาตุที่สำคัญหลายชนิดรวมถึงโปรตีนที่สามารถย่อยง่าย[3] และจากหลายผลการวิจัยเกี่ยวกับคุณค่าทางอาหารของผลเบาบับ เนื้อหุ้มเมล็ดภายในผลได้ถูกนำไปแปรรูปเป็นผง (Baobab powder) ในอาหารเมนูเพื่อสุขภาพหรือเครื่องดื่ม ช่วยในเรื่องการลดน้ำหนัก [4] ปรับสมดุลของน้ำตาลในเลือด[5] ลดอาการอักเสบ[6] และเพิ่มประสิทธิภาพของระบบย่อยอาหาร[2][7] ต้นเบาบับขึ้นได้ทั่วไปในท้องถิ่น ไม่ได้ถูกปลูกเป็นพื้นที่เกษตร ผลเบาบับที่แก่จัดและร่วงลง แต่เดิมชาวบ้านจะเก็บนำไปขายตามตลาดท้องถิ่น ซึ่งในปัจจุบันผงเบาบับมีการนำไปแปรรูปทางอุตสาหกรรมอย่างแพร่หลายในมาดากัสการ์และประเทศใกล้เคียง ผลเบาบับจึงถูกขายส่งผู้ประกอบการโดยตรง
นับว่าต้นเบาบับนั้นเป็นพืชท้องถิ่นหลักที่ผูกพันกับชาวมาดากัสการ์ ทั้งเรื่องการพึ่งพาอาศัย ความเป็นอยู่ อาหาร รายได้ ความศรัทธา ความเชื่อ สามารถชมต้นจริงและความน่าทึ่งของต้นเบาบับ ได้ที่ สวนประเทศเคนย่า สวนนักเรียนทุนพระราชทานในหลวงรัชกาลที่ 10 และบริเวณเนินราชพฤกษ์ ของอุทยานหลวงราชพฤกษ์ จังหวัดเชียงใหม่
ข้อมูลอ้างอิง
[1] ภวพล ศุภนันทนานนท์, ชนินทร์ โถรัตน์ และ พิชญะ วัชจิตพันธ์. 2560. ไม้อวบน้ำ. กรุงเทพฯ:สำนักพิมพ์บ้านและสวน
[2] BBC Natural History Museum. Baobab Tree. [ระบบออนไลน์]. https://www.bbc.co.uk /programmes/articles/4wdMnpxBHQwr1B29SxpNrh6/seven-reasons-to-love-the-baobab-tree (12 เมษายน 2563).
[3] U.S. DEPARTMENT OF AGRICULTURE Agricultural Research Service (USDA). [ระบบออนไลน์]. Baobab Powder. https://fdc.nal.usda.gov/fdc-app.html#/?query=ndbNumber:9544.
[4] Garvey, R., Clegg, M., Coe, S. 2017. The acute effects of baobab fruit ( Adansonia digitata) on satiety in healthy adults. US National Library of Medicine National Institutes of Health.
[5] Coe, S., Ryan, L. 2015. White bread enriched with polyphenol extracts shows no effect on glycemic response or satiety, yet may increase postprandial insulin economy in healthy participants. US National Library of Medicine National Institutes of Health.
[6] Ghoneim, M.A., Hassan, A.I., Mahmoud, M.G., Asker, M.S. 2015. Protective Effect of Adansonia digitata against Isoproterenol-Induced Myocardial Injury in Rats. US National Library of Medicine National Institutes of Health.
[7] Otles, S., Ozgoz, S. 2014. Health effects of dietary fiber. US National Library of Medicine National Institutes of Health.
