"ลั่นทม" กับความเป็นชาติลาว

“ดอกลั่นทม” กับความเป็นชาติลาว

          ดอกลั่นทมดอกไม้กลิ่นหอม มีสีสันหลากหลาย มาพร้อมกับความเชื่อของคนไทยที่ว่าไม่ควรนำมาปลูกในบ้าน เนื่องจากมีชื่อที่ไปพ้องกับคำว่า ระทม ซึ่งแปลว่า เศร้าโศก ทุกข์ใจ แต่ในทางตรงกันข้าม ภาษาดอกไม้ "ลั่นทม" หมายถึง การละแล้วซึ่งความโศก ซึ่งมาจากคำว่า "ลั่น" หมายถึง การละทิ้ง แตกหัก ส่วน "ทม" หมายถึง ความเศร้าโศก เสียใจ ไม่ได้มีความหมายว่า "ระทม" เหมือนที่หลายคนเข้าใจแต่อย่างใด จึงได้มีการเรียกชื่อเสียใหม่ให้เป็นมงคล ว่า ลีลาวดี แปลความหมายตามตัวอักษรก็คือ “ต้นดอกไม้ที่มีท่วงท่าสวยงามอ่อนช้อย” จึงทำให้นิยมปลูกกันมากขึ้น ในขณะที่ในประเทศลาวดอกลั่นทม หรือที่ชาวลาวเรียกกันว่า “จำปาลาว”กลับได้รับความนิยมในงานมงคลต่างๆ รวมไปถึงการใช้ต้อนรับแขกบ้านแขกเมือง ใช้แทนความหมายว่า “ความสุขสดชื่น ความจริงใจ” และยังคงมีความหมายในแง่ประวัติศาสตร์ของชนชาติลาวอีกด้วย กล่าวคือเมื่อครั้งประเทศลาวตกเป็นเมืองขึ้นของประเทศฝรั่งเศส นายอุตะมะ จุลามะนี อดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงศึกษาธิการ ของประเทศลาวได้ประพันธ์บทเพลงขึ้นมาชื่อว่า “ดวงจำปา” ในขณะที่ตนต้องพลัดพรากจากบ้านเกิดเมืองนอนไปอาศัยอยู่ต่างประเทศ ในยุคที่ลาวต้องต่อสู้เรียกร้องเอกราชจากฝรั่งเศส ราวๆ พ.ศ.2488 ในบทเพลงได้พรรณนาถึงความผูกพันของดอกลั่นทม หรือดอกจำปาลาว ซึ่งอยู่เคียงคู่เมืองลาวมาตั้งแต่โบราณ สะท้อนให้เห็นถึงความรัก และความหวงแหนแผ่นดินเกิด เพลงนี้จึงกลายเป็นสัญลักษณ์การต่อสู้เพื่อทวงคืนเอกราชของประเทศลาว กระทั้งเมื่อประเทศลาวเป็นอิสรภาพจากประเทศฝรั่งเศสในปี พ.ศ. 2518 ผู้นำประเทศในสมัยนั้นจึงเลือกดอกลั่นทม หรือดอกจำปาลาวเป็นดอกไม้ประจำชาติ

          ลั่นทม หรือ จำปาลาว ไม่เพียงเป็นไม้ดอกที่เป็นเครื่องหมายเชิงสัญลักษณ์ของความเป็นชาติลาว เท่านั้น แต่หากยังเกี่ยวพันธ์ถึงวิถีชีวิตของชาวลาวมาอย่างยาวนาน ทั้งในด้านการใช้เป็นยาสมุนไพรรักษาโรค อาทิ ใบใช้รักษาโรคหืด คนลาวจึงนิยมเอาใบมาอบกรอบแล้วกิน หรือ ผสมกับพลูใช้เป็นยาแก้ไอ ยางจากลำต้นใช้เป็นยาถ่ายหรือรักษาโรคไขข้ออักเสบ ด้านงานมงคลชาวลาวนิยมนำดอกจำปาลาวมาลอยในน้ำหอม (น้ำอบ) เพื่อใช้ในพิธีรดน้ำดำหัว และใช้สรงน้ำพระในวันสงกรานต์ หลังจากการสรงน้ำพระพุทธรูปนี้ชาวลาวก็จะนำน้ำมนต์ (น้ำที่ไหลผ่านพระพุทธรูปลงไปในภาชนะที่รองไว้) กลับไปบ้านเรือนของตนเองเพื่อนำไปอาบเสริมสิริมงคล ซึ่งก็จะคล้ายๆ กับประเพณีของไทยเรานั่นเอง

สำหรับนักท่องเที่ยวท่านใดอยากชมความงามของดอกลั่นทม หรือดอกจำปาลาว และความเป็นชาติลาว อีกทั้งการจำลองพระอุโบสถวัดเชียงทอง ศิลปะแห่งหลวงพระบาง สถาปัตกรรมล้านช้างซึ่งเป็น 1 ในมรดกโลก นอกจากนี้ด้านในพระอุโบสถจำลองมีพระพุทธรูปไม้แกะสลักมาประดิษฐ์สถานไว้เพื่อให้นักท่องเที่ยวได้กราบไหว้ขอพรอีกด้วย สามารถมาเที่ยวชมได้ที่ สวนประเทศลาว อุทยานหลวงราชพฤกษ์ จังหวัดเชียงใหม่ ตั้งแต่เวลา 08.00 – 08.00 น. ได้ทุกวัน

แหล่งอ้างอิง

MGR online.  (2559).  “ลีลาวดี” จากความระทมและความรักอันยิ่งใหญ่ กลายเป็นดอกไม้ประจำชาติลาว / สกนธ์ รัตนโกศล.  (ออนไลน์). สืบค้นจาก : https://mgronline.com/south/detail/9590000083144. [เมื่อวันที่ 12 พฤษภาคม 2563]

WIKIPEDIA.  (2563).  ลั่นทม.  (ออนไลน์). สืบค้นจาก : https://th.m.wikipedia.org/wiki/ลั่นทม. [เมื่อวันที่ 12 พฤษภาคม 2563]

ปิ่น บุตรี.  (2548).  “ลีลาวดี” เสน่ห์หา จำปาเมืองลาว / ปิ่น บุตรี.  (ออนไลน์). สืบค้นจาก : https://mgronline.com/travel/detail/9480000162004. [เมื่อวันที่ 12 พฤษภาคม 2563]

อุทยานหลวงราชพฤกษ์.  (2016).  เรื่องเล่าพรรณพฤกษาอาเซียน ตอนที่ ๒.  (ออนไลน์). สืบค้นจาก : http://www.royalparkrajapruek.org/Knowledge/view/22. [เมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม 2563]

ประเทศในอาเซียน-นพรัตน์.  (ม.ป.ป.).  ดอกไม้ประจำอาเซียน.  (ออนไลน์). สืบค้นจาก : https://sites.google.com/site/noppharat38719/neuxha/dxkmi-praca-xaseiyn. [เมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม 2563]

มติชนสุดสัปดาห์.  (2562).  รู้จัก ลั่นทม-ดอกลีลาวดี หรือดอกจำปาลาว.  (ออนไลน์). สืบค้นจาก : https://today.line.me/th/pc/article/รู้จัก+ดอกลั่นทม+ดอกลีลาวดี+หรือดอกจำปาลาว-X7LxQ9. [เมื่อวันที่ 13 พฤษภาคม 2563]