โครงการธนาคารอาหารชุมชนตามพระราชดำริ หรือ Food Bank นั้น เป็นหนึ่งในโครงการที่จัดทำขึ้นจากพระราชเสาวนีย์ของสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง ทรงมีพระราชปณิธานที่จะทรงงานด้านการอนุรักษ์ป่า ซึ่งเป็นแหล่งต้นน้ำ เพื่อสนับสนุนการทรงงานของพระบาทสมเด็จพระบรมชนกาธิเบศร มหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร ที่ทรงให้ความสำคัญกับการพัฒนาแหล่งน้ำ เพื่อช่วยให้พสกนิกรชาวไทยมีน้ำเพียงพอต่อการดำรงชีพและการทำการเกษตร ส่งผลให้มีชีวิตความเป็นอยู่ดีขึ้น เช่น โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ และโครงการธนาคารอาหารชุมชนตามพระราชดำริ เป็นต้น หลักการธนาคารอาหารชุมชน (FOOD BANK) เปรียบเสมือน ป่า หรือ ที่อยู่อาศัย พื้นที่ทำกิน เป็น ธนาคาร การเพาะขยายพันธุ์พืชอาหาร พืชสมุนไพร ไม้ใช้สอยต่างๆ เป็นการผลิต ทำให้มีต้นกล้า จากนั้นนำต้นกล้าที่มีไปฝากไว้กับธนาคาร แล้วค่อยดูแล รักษา จนกล้าพืชเหล่านั้นเติบโต ออกดอก ออกผล งอกเงย ถือเป็นดอกเบี้ย และเมื่อถึงเวลาเก็บเกี่ยวผลผลิตก็ถอนนำมาใช้ประโยชน์อย่างรู้คุณค่า
สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน) เป็นหนึ่งในหน่วยงานที่ดำเนินโครงการวิจัยการฟื้นฟูแหล่งอาหาร (Food Bank) และความหลากหลายทางชีวภาพของชุมชนบนพื้นที่สูงมาอย่างต่อเนื่องตั้งแต่ปี พ.ศ. 2550 ภายใต้หลักการของโครงการธนาคารอาหารชุมชนตามพระราชดำริ (Food Bank) โดยเป็นการศึกษาวิจัยเชิงปฏิบัติการอย่างมีส่วนร่วมกับ 54 ชุมชน ในพื้นที่โครงการพัฒนาพื้นที่สูงแบบโครงการหลวงและโครงการรักษ์น้ำเพื่อพระแม่ของแผ่นดิน ใน 7 จังหวัด โดยมีทีมนักวิจัยเข้าไปสำรวจพืช ผัก ที่เป็นประโยชน์และเป็นความต้องการของชุมชน สนับสนุนในการรวบรวมส่วนขยายพันธุ์ หลีกเลี่ยงการทำลายพ่อพันธุ์แม่พันธุ์ นำกลับไปเพาะเลี้ยงขยายพันธุ์ในโรงเรือน พื้นที่ครัวเรือน มุ่งเน้นการฟื้นฟูพืชอาหาร สมุนไพร และพลังงานในท้องถิ่นให้กลับคืนสู่ธรรมชาติ ตลอดจนการพัฒนาต่อยอดองค์ความรู้และภูมิปัญญาท้องถิ่นเพื่อการใช้ประโยชน์อย่างต่อเนื่องและยั่งยืน
